تکنولوژی بهکار رفته در خودروهای هیبریدی و نحوه عملکرد خودروی هیبریدی معمولا تلفیقی از موتور احتراق داخلی متداول، باتری و موتور الکتریکی است.
این تکنولوژی، کاهش انتشار گازهای آلاینده از اگزوز خودروها، افزایش توان و عملکرد خودرو و کاهش مصرف سوخت را به همراه خواهد داشت. این خودروها هرگز مانند خودروهای الکتریکی نیاز به اتصال مستقیم به برق ندارند و همین انعطافپذیری ذاتی خودروهای هیبریدی آنها را برای ناوگان حمل و نقل و خودروهای تجاری و شخصی مناسب کرده است. در این مطلب به تشریح عملکرد خودروهای هیبریدی میپردازیم.
تاریخچه خودروی هیبریدی:
درسال 1769 یک مهندس فرانسوی به نام نیکولاس کوگنو (Nicholas Cugnot) یک گاری موتوری با انرژی بخار ساخت که با سرعت 10 کیلومتر در ساعت حرکت میکرد. در سال 1825 یک مخترع بریتانیایی به نام گلدز ورثی گرنی (Goldsworthy Gurney) موفق به تولید یک خودرو با موتور بخار شد که با آن در مدت زمان ده ساعت، یک مسافت 136 کیلومتری را طی کرد. موتورهای بخار در قرن نوزدهم، چشم مهندسان و مخترعین را برای طراحی و ساخت خودروهای هیبریدی اولیه باز کرد و نقطه عطفی برای اختراع موتورهای درونسوز و الکتریکی گردید.
در سال 1839 رابرت اندرسن (Robert Anderson) از شهر آبردین اسکاتلند، اولین موتور برقی دنیا را ساخت و این اختراع باعث شد که در سال 1870 یک مهندس بریتانیایی به نام سر دیوید سالومون (Sir David Salomon) این طرح را توسعه داد و یک خودرو با موتور برقی سبک طراحی نمود که از باتریهای با ظرفیت بالا بهره میبرد، ولی سرعت و محدوده رانندگی با این خودرو بسیار ضعیف و ناچیز بود.
در سال 1886 یک خودروی تاکسی با یک موتور الکتریکی کوچک و یک باتری با 28 پیل الکتریکی در انگلستان معرفی گردید و در سال 1888 یک مهندس آلمانی به نام ایمیش (Immisch) و شرکای تجاریاش موفق به ساخت یک خودرو با چهار سرنشین برای سلطان امپراتوری عثمانی شدند که قدرت یک اسببخاری خود را از یک باتری با 24 پیل الکتریکی کسب میکرد.
در همان سال در برایتون انگلستان یک مهندس به نام مگنوس فولک (Magnus Volk) یک خودروی سه چرخه برقی ساخت. از سالهای 1890 تا 1910 به عنوان دوره پیشرفت تکنولوژی ساخت باتریها یاد میگردد، چرا که در همین سالها بود که باتری مدرن سربی- اسیدی توسط اچ. تودور (H. Tudor) توسعه یافت و باتری آهن- نیکل نیز توسط توماس ادیسون (Thomas Edison) و یونگر (Junger) اختراع گردید. در سال 1897 شرکت تاکسی الکتریکی لندن خدمات حمل و نقل خود را به صورت منظم به وسیله خودروهایی مجهز به موتور برقی با قدرت 3 اسببخار و باتریهایی با 40 پیل الکتریکی آغاز نمود.
این خودروهای الکتریکی که توسط والتر برزی(Walter Bersey) طراحی شده بودند، در فاصله زمانی بین دو شارژ باتری، مسافت 80 کیلومتر را طی می کردند. در همین سال یعنی 1897 کارخانه تولیدی پاپ (Pope) در کانکتیکات آمریکا، حدود پانصد خودروی الکتریکی را در زمانی بیشتر از دو سال ساخت. دکتر فردیناند پورشه (Dr. Ferdinand Porsche) از کشور اتریش در سال 1898 اولین خودروی خود را در 23 سالگی ساخت.
این اعجوبه دنیای خودروسازی، اولین خودروی برقی خود را با عنوان لوهنر (Lohner) طراحی کرد که اولین خودروی محور جلو در جهان بود. دومین خودروی تولیدی فردیناند پورشه، یک خودروی هیبریدی بود که از یک موتور احتراق داخلی جهت چرخاندن یک ژنراتور استفاده میکرد و این ژنراتور قدرت دو موتور الکتریکی را فراهم مینمود که روی پلوس چرخ قرار گرفته بودند. این خودرو به تنهایی با استفاده از انرژی باتری قادر بود 64 کیلومتر را طی کند.
در همین سال یعنی 1898 شرکت واگن و کالسکه برقی در شهر نیویورک، ناوگان حمل و نقلی شامل 12 دستگاه تاکسی زیبا داشت. کارخانه تولیدی پاپ با دو کمپانی کوچکتر تولید خودروهای برقی ادغام شدند تا شرکت خودروهای برقی را با سرمایه دویست میلیون دلار شکل دهند و اولین فعالیت بزرگ در صنعت خودروسازی آمریکا شکل گیرد. در این سال این شرکت از دو طرح خودروی هیبریدی در نمایشگاه پاریس رونمایی کرد. در سال 1900 کمپانیهای خودروسازی آمریکا 1681 خودروی بخار، 1575 خودروی برقی و 936 خودروی بنزینی تولید کردند که در اولین نمایشگاه ملی خودروی نیویورک، مشتریان به عنوان اولین اولویت خودروهای الکتریکی را انتخاب نمودند و خودروهای بخار با فاصله کمی در انتخاب بعدی آنها قرار داشت.
در اولین سالهای قرن بیستم، هزاران خودروی برقی و هیبریدی توسط خودروسازان جهان تولید گردید. در سال 1903 یک خودرو توسط کمپانی کریگر (Krieger) ساخته شد که یک موتور بنزینی را برای تامین برق مجموعه باتری به کار برده بود. خط تولید کارخانه هنری فورد (Henry Ford) نیز تا سال 1920 بیشتر خودروهای هیبریدی را تولید نمود. در سال 1900 یک خودروساز بلژیکی به نام پیپر (Pieper) یک خودروی کوچک با موتور بنزینی 3.5 اسببخاری معرفی نمود که این موتور به یک موتور الکتریکی در زیر صندلی متصل شده بود.
وقتی که خودرو در روی زمین صاف در حال حرکت بود، موتور الکتریکی مانند یک ژنراتور باتریهای خودرو را شارژ میکرد، ولی زمانی که خودرو از سربالایی بالا میرفت، موتور الکتریکی به صورت هم محور به همراه موتور بنزینی کار میکرد و قدرت خودرو را افزایش میداد. اختراع پیپر توسط یک شرکت ساخت خودروی بلژیکی به نام اتومیکسته (Auto Mixte) برای ساخت خودروهای تجاری استفاده گردید.
بین سالهای 1906 تا 1912 این تکنولوژی برای ساخت خودروهای هیبریدی کاربرد داشت. یک مهندس آمریکایی به نام اچ. پایپر (H.Piper) در 23 نوامبر سال 1905 یک ماشین هیبریدی ساخت که قادر بود طی زمان ده ثانیه تا چهل کیلومتر در ساعت شتاب بگیرد. موتور این خودرو ترکیبی از یک موتور بنزینی و یک موتور الکتریکی بود که امروزه به عنوان موتور هیبریدی شناخته میشود.
در سال 1910 یک شرکت تجاری یک کامیون هیبریدی ساخت که با حذف سیستم گیربکس و باتری، یک موتور چهار سیلندر بنزینی را برای تقویت یک ژنراتور استفاده میکرد که این خودروی هیبریدی تا سال 1918 در فیلادلفیا تولید گردید.
در سال 1913 با اختراع سیستم استارت برقی و از بین رفتن استارت هندلی و راحتی رانندگان در روشن کردن موتورهای بنزینی، کمکم موتورهای الکتریکی و بخار به دست فراموشی سپرده شدند. در این سال فروش خودروهای الکتریکی تنها به 6000 دستگاه رسید، درحالی که کمپانی فورد فقط از مدل تی(Model T) بنزینی خود 182000 دستگاه فروخت. در سال 1916 دو کمپانی بزرگ سازنده خودروهای برقی در آمریکا، یعنی بیکر (Baker) از شهر کلیولند و وودز (Woods) از شهر شیکاگو در بازار آمریکا خودروهای هیبریدی عرضه نمودند.
فاصله بین سالهای 1920 تا 1965 به دوره مخفی برای تولید خودروهای هیبریدی معروف شده است، چرا که اکثر کمپانیهای خودروسازی در سراسر دنیا بیشتر خودروهای بنزینی را در تولید انبوه خود داشتند و خودروهای هیبریدی در این دوره، تحت عنوان خودروهای جایگزین نامیده میشدند و تنها در کارگاههای کوچک و توسط محققین ساخته میشدند تا آنکه در سال 1966 کنگره آمریکا اعلام کرد که تولید خودروهای برقی باعث کاهش آلودگی هوا و محیط زیست خواهد بود.
در طی سالهای 1968 تا 1971 سه دانشمند علوم مکانیک و خودرو به نامهای دکتر باروک برمن (Baruch Berman)، دکتر جرج گلب (George Gelb) و دکتر نیل ریچاردسونر (Neal Richardson) که در کمپانی TRW یکی از اصلیترین تامینکنندگان قطعات خودرو فعالیت میکردند، یک سیستم قوای محرکه هیبریدی ساختند. این سه دانشمند سیستم انتقال قدرت الکترومکانیکی(EMT) را توسعه دادند و آن را به عنوان اختراع ثبت نمودند. این سیستم به همراه یک موتور احتراق داخلی کوچکتر از موتورهای معمول، عملکرد بهتری برای خودرو فراهم میکرد.
بیشتر مفاهیم مهندسی و طراحی این سیستم، هنوز هم در اکثر خودروهای هیبریدی امروزی استفاده میگردد. در پی اعلام کنگره آمریکا و بروز بحران نفتی در دهه 1970 دوباره خودروهای برقی و هیبریدی مورد توجه خودروسازان و مشتریان قرار گرفتند، ولی تا سال 1990 این خودروها به طور جدی پیگیری نشدند. در سال 1969 یک خودروی آزمایشگاهی هیبریدی با نام GM512 با وزن بسیار سبک ساخته شد که تا سرعت 16 کیلومتر در ساعت از موتورالکتریکی استفاده میکرد، از سرعت 16 تا 21 کیلومتر در ساعت، باتری و موتور دو سیلندر را برای حرکت به کار میبرد و در سرعتهای بالاتر از 21 کیلومتر در ساعت، با موتور بنزینی کار میکرد.
در سال 1974 دو مهندس عضو سازمان فدرال خودروهای پاک به نامهای ویکتور ووک (Victor Wouk) و چارلی روزن (Charlie Rosen) با استفاده از بدنه یک بیوک اسکایلارک (Buick Skylark) طرح اولیه یک خودروی هیبریدی بنزینی-برقی را تولید نمودند که مورد آزمایش سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا قرار گرفت و در این آزمایش مورد قبول واقع گردید.
در همین سال شرکت تویوتا هم اولین خودروی هیبریدی خود را ساخت که یک خودروی اسپرت کوچک بود. در این خودرو یک ژنراتور توربین گازی جریان موتور الکتریکی را تامین میکرد. در بین سالهای 1977 تا 1979 شرکت جنرال موتورز برای تحقیق و توسعه خودروهای الکتریکی بیشتر از بیست میلیون دلار هزینه نمود و اعلام کرد که خودروهای الکتریکی تا اواسط دهه 80 میلادی در خط تولید انبوه قرار میگیرند.
در سال 1979 یک مهندس به نام دیو آرتورز (Dave Arthurs) از ایالت آرکانزاس 1500 دلار هزینه کرد تا با استفاده از یک موتور ماشین چمنزنی شش اسببخاری، یک موتور الکتریکی 400 آمپری و یک ردیف باتریهای شش ولتی، خودروی اپل GT استاندارد خود را به یک خودروی هیبریدی تبدیل کند.
این خودرو در هر صد کیلومتر تنها 3.4 لیتر بنزین مصرف میکرد. در سال 1980 کمپانی بریگز و استراتون (Briggs & Stratton) سازنده موتورهای ماشین چمنزنی، یک خودروی هیبریدی ساخت که توسط یک موتور بنزینی دو سیلندر چهار زمانه با قدرت 16 اسببخار و یک موتور الکتریکی با قدرت 26 اسببخار تقویت شده بود. این قوای محرکه هیبریدی برای فراهم نمودن قدرت حرکت یک خودروی دو در با شش چرخ طراحی شده بود که دو چرخ در جلو و چهار چرخ در عقب داشت.
کمپانی آئودی در سال 1989 اولین نسل از خودروی هیبریدی خود به نام Audi Duo را رونمایی کرد که بر مبنای آئودی 100 کواترو ساخته شده بود. در سال 1993 شرکت تویوتا مدیرعامل این شرکت یعنی مهندس ایجی تویودا (Eiji Toyoda) را مسئول پروژهای سری به نام G21 نمود که هدف آن طراحی و ساخت یک خودروی جهانی برای قرن بیست و یکم بود.
در سال 1999 یک سری از خودروهای تمام الکتریکی خودروسازان بزرگ در ایالت کالیفرنیا معرفی شدند. از جمله خودروی EV Plus از هوندا، وانت الکتریکی S-10 از جنرال موتورز، وانت Ranger از فورد و خودروی RAV4 EV از شرکت تویوتا که این خودروها پس از امتحان توسط حدود صد راننده مورد تایید آنها قرار نگرفت و در نتیجه ظرف تنها دو سال کلیه برنامههای ساخت خودروهای تمام الکتریکی کاملا با شکست مواجه شدند.
شرکت هوندا پس از شکست پروژه خودروهای تمام الکتریکی EV و EV Plus خود در سال 2000 خودروی دو در هوندا Insight را معرفی نمود که اولین خودروی هیبریدی بود که توانست بازار آمریکا را تکان دهد. در سال 2002 شرکت هوندا با معرفی هوندا سیویک هیبریدی، دومین خودروی هیبریدی بنزینی-الکتریکی تجاری خود را در بازار آمریکا مطرح کرد که در مقایسه با هوندا سیویک بنزینی، عملکرد و سواری بهتری را ارایه مینمود.
در سال 2004 خودروی تویوتا پریوس دو جایزه بهترین خودروی سال را از مجله Motor Trend و نمایشگاه خودروی آمریکای شمالی دریافت کرد. امروزه تکنولوژی ساخت خودروهای هیبریدی مورد توجه شرکتهای بزرگ خودروسازی جهان قرار گرفته است که میتوان به شرکتهای معروفی مانند تویوتا، هوندا، میتسوبیشی، فورد، فیات، جنرال موتورز، دایملر-کرایسلر، نیسان و پژو اشاره نمود.
موفقیت این خودروها در بازار به حدی چشمگیر بوده که تنها از دسامبر سال 1997 تا ابتدای سال 2000 بیش از چهل هزار خودروی هیبریدی تویوتا پریوس به فروش رسید. در فاصله زمانی سال 2004 تا سال 2011 به عللی مانند آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و قیمت بالای سوخت، اکثر خودروسازان بزرگ در دنیا اکثر مطالعات و پروژههای تحقیق و توسعه خود را بر مبنای مدلهای هیبریدی و برقی قرار دادهاند، مانند فولکسواگن، تویوتا، هوندا، مزدا، آئودی، مرسدسبنز و بی.ام.و که همگی در تولیدات اخیر خود مدلهای هیبریدی و برقی داشتهاند.
از سال 2020 به بعد، پروژههای زیادی توسط شرکتهای بزرگ خودروساز جهان برای تولید خودروهای هیبریدی و الکتریکی ارایه شده است. جنرالموتورز، بی.ام.و، مرسدسبنز و تویوتا اعلام کردهاند که بین سالهای 2030 تا 2035 دیگر خودرویی با موتور احتراق داخلی تولید نخواهند کرد و کلیه محصولات آنها الکتریکی خواهند شد.
عملکرد خودروهای هیبریدی:
خودروهای هیبریدی به وسیله دو منبع انرژی شامل یک واحد تبدیل انرژی مانند موتور احتراق یا پیل سوختی و یک وسیله ذخیره انرژی مانند باتری یا فراخازن توان میگیرند. واحد تبدیل انرژی یعنی موتور احتراق، امکان قدرت گرفتن از بنزین، گازوییل، متانول، گاز طبیعی فشرده، هیدروژن یا سوختهای جانشین دیگر را دارد. خودروهای هیبریدی این پتانسیل را دارند که دو تا سه برابر راندمان بالاتری نسبت به خودروهای متداول داشته باشند. خودروهای هیبریدی میتوانند دارای طراحی موازی، طراحی سری و یا ترکیبی از هر دو باشند. در سیستم طراحی موازی، واحد تبدیل انرژی و سیستم محرکه الکتریکی به صورت مستقیم به چرخهای خودرو مرتبط شدهاند.
موتور اصلی برای رانندگی در بزرگراهها استفاده میشود و موتور الکتریکی قدرت اضافی را هنگام پیمودن سر بالایی که توان بالای خودرو نیاز باشد، فراهم میآورد. در سیستم طراحی سری، موتور اصلی به یک ژنراتور تولید کننده برق مرتبط است و برق باعث شارژ باتری شده و در نتیجه موتور الکتریکی را بهکار میاندازد که به چرخها توان حرکت میدهد. بر خلاف خودروهای الکتریکی، خودروهای هیبریدی نیازی به اتصال برق شهر ندارند. آنها با سیستم بازیابی انرژی ترمز یا ژنراتور شارژ میشوند.
اجزای خودروهای هیبریدی:
خودروهای هیبریدی یک ترکیب بهینه از اجزای مختلفی هستند که شامل کنترل کنندهها و موتورهای الکتریکی، سیستمهای ذخیرهکننده انرژی الکتریکی مانند باتری و فراخازن، واحد تبدیل انرژی یا توان هیبریدی مانند موتورهای احتراق جرقهای، موتورهای انژکتوری مستقیم با احتراق تراکمی (دیزل)، توربینهای گازی و پیلهای سوختی، سیستمهای سوخترسانی برای واحد توان هیبریدی و جعبه دنده یا گیربکس هستند. با پیشرفت تکنولوژی و بهبود موتورهای هیبریدی برای بهبود کارایی خودرو، به واسطه تحقیق و توسعه، الزامات دیگری به تکنولوژی ساخت خودروهای هیبریدی اضافه شدند که از میان آنها میتوان به سیستم کنترل گازهای خروجی، سیستم مدیریت انرژی، سیستم مدیریت حرارتی اجزا، کاهش وزن بدنه و شاسی، بهبود آیرودینامیکی شامل طراحی بدنه و لاستیکها، کاهش بار لوازم اضافی اشاره کرد.
کنترلکنندهها/ موتورهای هیبریدی:
موتورها به منزله کارگران در سیستم خودروهای هیبریدی هستند. یک موتور الکتریکی، انرژی الکتریکی را از واحد ذخیره انرژی گرفته و آن را به انرژی مکانیکی تبدیل میکند که چرخهای خودرو را به حرکت درمیآورد. برخلاف خودروهای معمول که برای رسیدن به حداکثر گشتاور، خود موتور خودرو باید سرعت بگیرد، موتور الکتریکی میتواند گشتاور کامل را در سرعتهای پایین نیز فراهم کند. همین مشخصه، باعث فراهم کردن شتاب عالی غیرخطی به خودرو میشود. از مشخصههای مهم در موتورهای هیبریدی، کنترل رانندگی خوب و راحت، صدای کم و راندمان بالا است.
مشخصههای دیگر شامل انعطافپذیری مربوط به نوسان ولتاژ و قابلقبول بودن قیمت تولید انبوه میشود. تکنولوژی موتور جلوبرنده برای کاربرد در ساخت خودروی هیبریدی، شامل آهنربای دایمی، القای جریان متناوب و موتورهای مقاومت مغناطیسی متغیر است.
باتری خودروی هیبریدی:
باتری یکی از اجزای ضروری خودروهای هیبریدی است. اگر چه تعداد کمی از تولیدات خودروهای هیبریدی با باتریهای پیشرفته در بازار عرضه شدهاند، اما هیچکدام از باتریهای رایج برای حجم بالای تولید خودرو یک ترکیب قابلقبول و اقتصادی از توان، راندمان انرژی و طول عمر را ارایه ندادهاند. ویژگیهای مطلوب یک باتری با توان بالا برای کاربرد در خودروهای هیبریدی شامل توان مخصوص بالا، انرژی مخصوص بالا، پذیرش حداکثر شارژ برای استفاده بهینه از ترمز واکنشی بازیافتی و طول عمر طولانی.
پیلهای سوختی خودروهای هیبریدی:
پیل سوختی به واسطه یک واکنش الکتروشیمیایی هیدروژن را با اکسیژن در هوای محیط ترکیب میکند و در نتیجه الکتریسیته تولید مینماید. هیدروژن خالص یا هر سوخت فسیلی دیگری که اصلاح شده باشد، میتواند برای تولید گاز هیدروژن مورد استفاده قرار گیرد. یک انتخاب معمول برای پیلهای سوختی، متانول است. تنها گاز خروجی پیل سوختی بخار آب است که آن را به عنوان تمیزترین واحد توان هیبریدی تبدیل کرده است. راندمان بالا، صدای کم، قابلیت اطمینان و راندمان تبدیل انرژی تا 50% در پیلهای سوختی نشان میدهد که موتورهای هیبریدی در مقایسه با موتورهای بنزینی احتراق داخلی با راندمان حداکثر 20 تا 25 درصد مناسبتر هستند.
فراخازنهای خودروهای هیبریدی:
فراخازنها انرژی مخصوص بالاتری نسبت به باتریها دارند و نوع قویتری از خازنهای الکترولیتی هستند که انرژی را به عنوان شارژ الکتریسیته ساکن ذخیره میکنند. فراخازنها سیستمهای الکتروشیمیایی هستند که انرژی را در لایهای از مایع یونیزه شده در سطح مشترک بین یک الکترولیت رسانای یونی و یک الکترود رسانا ذخیره میکنند. ظرفیت ذخیره انرژی با افزایش مساحت سطح مشترک افزایش مییابد. فراخازنها به عنوان اولین ابزار برای افزایش توان موتور در شتابگیری و سربالایی هستند که همانند سیستم بازیافت انرژی ترمز گسترش یافتهاند. فراخازنها به عنوان شیوه ذخیره انرژی در خودروهای هیبریدی جهت تامین توان بارگذاری باتریهای شیمیایی سودمند هستند. الکتریسیته اضافی برای ثابت نگهداشتن ولتاژ در مواقعی که چگالی انرژی الکتریکی پایین است، مورد نیاز خواهد بود.
آلودگی پایین و راندمان بالا:
تفاوت در گازهای خروجی خودروهای هیبریدی بستگی به خودرو و اندازه اجزای آن دارد، ولی به طور کلی خودروهای هیبریدی گازهای خروجی کمتری نسبت به خودروهای معمولی دارند، چرا که در موتور این خودروها یک موتور الکتریکی به همراه یک موتور احتراق داخلی وجود دارد که موتور الکتریکی در بسیاری از مواقع جبرانکننده قدرت موتور احتراق داخلی است. بنابراین مصرف سوخت و گازهای خروجی در خودروهای هیبریدی کاهش مییابد. در ضمن این خودروها قادرند فقط با موتور الکتریکی کار کنند که باعث کاهش انتشار گازهای آلاینده و در نتیجه کاهش آلودگی هوا میشود. موتورهای هیبریدی به سادگی عملکرد موتور را کنترل میکنند و این عمل باعث راندمان بیشتر و آلودگی کمتر خودرو خواهد بود.
مقایسه عملکردی خودروهای برقی و خودروهای هیبریدی:
اگر چه خودروهای برقی به عنوان اولین راهکار جهت کاهش آلودگی هوا معرفی گردیدهاند، ولی از آنجا که در سیکلهای رانندگی طولانی با مشکل روبرو میشوند، حضور موفقی در بازار خودروها نداشتهاند. ایده خودروهای هیبریدی به علت استفاده از دو منبع انرژی در تولید قوای محرکه رانشی، نه تنها مشکل آلودگی و مصرف سوخت را به حداقل رسانده است، بلکه مشکلات ناشی از خودروهای برقی را حل نموده است و این مزیت خودروهای هیبریدی نسبت به خودروهای برقی است. خودروهایی مانند فورد فیوژن، نیسان لیف، تویوتا پریوس، فورد سی.مکس هیبرید، آئودی A8 هیبرید و هوندا اینسایت تا به حال از موفقترین خودروهای هیبریدی دنیا بودهاند.