کامل‌ترین بررسی سایپا شاهین

ابتدا قرار بود SP100 سایپا، دی ماه 97 با قیمتی در محدوده 50 تا 75 میلیون تومان به بازار ایران عرضه شود، اما اولین بار در سال 1397 با نام رهام رونمایی شد و بعدها نام آن به شاهین تغییر یافت. به نظر می‌رسد با توجه به فرمان برقی نرم، دید مناسب به اطراف، صندلی‌های نسبتا راحت، سیستم تعلیق قابل قبول، کیفیت سواری مناسب و راحتی نسبی کابین، این خودرو بتواند در رده قیمتی خودش رضایت مشتریان را جلب نماید. در این مطلب به بررسی سایپا شاهین پرداخته‌ایم.
 

سایپا طی سال‌های گذشته دو خودروی ملی تیبا و ساینا را به بازار خودرو معرفی کرده است که دو خودروی تیبا2 و کوییک نیز از همان پلت‌فرم مشترک بوده‌اند. خودروی شاهین با کد SP100 سومین خودروی ملی سایپا است که از دی ماه سال 1397 به بازار رونمایی شد. احتمالا پس از آن خودروهایی نظیر آریا، اطلس، سهند و پاژ سایر مدل‌های خودروی ملی این شرکت خواهند بود. از اوایل سال 95 شرکت خودروسازی سایپا با هدف توسعه محصولات خود و ارائه یک پلت‌فرم ملی با برچسب سایپا قصد داشت تا از طریق پشتیبانی فنی برخی از شرکت‌های قطعه‌ساز بزرگ جهان، روی 3 پلت‌فرم کاملا ایرانی سرمایه‌گذاری نموده و سبد محصولات خود را برای جلب رضایت مشتریان ایرانی تکمیل کند. قرار بود این خودرو از دی ماه 97 با قیمتی در محدوده 50 تا 75 میلیون تومان به بازار ایران عرضه شود، ولی سایپا شاهین اولین بار در سال 1397 با نام رهام رونمایی شد، بعدها نام آن به شاهین تغییر یافت. با توجه به فرمان برقی نرم، دید مناسب به اطراف، صندلی‌های نسبتا راحت، سیستم تعلیق قابل قبول، کیفیت سواری مناسب و راحتی نسبی کابین، این خودرو می‌تواند در رده قیمتی خودش رضایت مشتریان را جلب نماید. در این مطلب به بررسی این خودرو پرداخته‌ایم.

تاریخچه طراحی شاهین:
در سال 1397 تصاویری از سایت‌های هندی مبنی بر آزمایش خودروی سایپا SP100 (یا شاهین فعلی) در کشور هندوستان منتشر شده بود که از طریق یکی از تکنیکال سنترهای شرکت رنو-نیسان در شمال هندوستان تحت بررسی و تست‌های مختلف آب و هوایی جهت سنجش دوام، عملکرد و استاندارد کارکردی قرار گرفته بود. این خودرو یکی از محصولات شرکت سایپا است که روی پلت‌فرم بومی‌سازی شده SP100 ساخته شده است، پلت‌فرمی که مهندسین ایرانی در حین طراحی و ساخت آن پلت‌فرم B تویوتا (Toyota B Platform) را مدنظر قرار داده بودند و از آن الهام گرفته بودند. البته بنابر اظهارات مدیران ارشد شرکت سایپا، بعد از ارائه آریا (نسخه کراس‌اور شاهین)، باید شاهد تولید چندین محصول ایرانیزه دیگر روی پلت‎فرم SP100 باشیم. در ابتدا قرار بر این بود که سایپا شاهین با پیشرانه برلیانس سری 300 راهی بازار شود، ولی آغاز مجدد تحریم‌ها‌ سبب شد تا در زیر در موتور شاهین از موتور ارتقا یافته تیبا استفاده شود. شرکت سایپا برای انجام برخی از تست‌های دوام، با مرکز تحقیقات رنو-نیسان در هند همکاری کرد و با توجه به اینکه این کشور دارای معتبرترین قطعه‌سازان جهان است، در کنار انجام برخی از تست‌ها در مرکز تحقیقات رنوی هند، خودروی نمونه SP100 برای ساخت و تولید نمونه‎هایی از قطعات جهت این پروژه، به هندوستان فرستاده شد. محصولات اخیر سایپا طبق دو پروژه SP1 و SP0 گروه خودروسازی سایپا تولید می‌گردند که پروژه SP1 زیر نظر شرکت سایپا و پروژه SP0 زیر نظر شرکت پارس خودرو پیش برده می‌شوند. این خودرو بر روی پلتفرم Vios یا همان تویوتا یاریس سدان و برلیانس H230 طراحی شده است. حتی برخی قطعات مانند فریم درهای جانبی، شیشه‌ها، در باک و... شباهت زیادی با الگوهای محصولات سدان شرکت تویوتا دارد. نوع قالب ستون‌های A و B و C سدان شاهین، ویژگی‎های پلت‌فرم XP90 تویوتا را دارد و حتی برخی از جزییات ظاهری پلت‎فرم XP150 تویوتا را دنبال می‌کند. در طراحی داخلی کابین شاهین، اصول طراحی شرکت‌های خودروساز چینی و شرکای تجاری چینی مشاهده می‌شود. در طراحی نمای جلوی خودرو، به نوعی اصول طراحی خودروسازان اروپایی به سبک محصولات مرسدس بنز دیده می‌شود. برخی از منابع خبری نام کلی این پروژه را X300 معرفی کرده‌اند که بعد از پروژه‌های X100 (شامل X131، X132، X111) و X200 (گروه تیبا، تیبا2، ساینا و کوییک) روی پلت‌فرمی بزرگتر به عنوان سومین خودروی ملی سایپا به بازار معرفی خواهد شد. مرکز تحقیقات سایپا اعلام کرد که سایپا قصد دارد تا هر کدام از پلت‌فرم‌های SP100، SP200 و SP300 را در نسخه‌های مختلفی چون سدان، هاچ‌بک و کراس‌اور طراحی و طی سال‌های آینده به بازار عرضه نماید.

طراحی بدنه شاهین:
شاهینG با طول 4446 میلیمتر، عرض 1771 میلیمتر و ارتفاع 1490 میلیمتر یک خودروی سدان جمع‌وجور محسوب می‌شود و فاصله 2650 میلیمتری بین محورهای جلو و عقب آن فضای مناسبی را برای جای پای صندلی‌های ردیف عقب فراهم نموده است. استفاده از خطوط سیال و روان در نمای جلوی شاهین در مقایسه با رقبا بهتر است و طرح و قالب‌گیری آن نسبت به نمونه‌های خشک و جعبه‌ای شکلی مثل خودروی دنا، شکیل‌تر است. چراغ‌های جلوی خودرو از چشمان پرنده شکاری شاهین اقتباس شده‎اند و چهره‌ای تهاجمی و اخمو به خودرو بخشیده‌اند. حک نام سایپا در داخل چراغ‌ها در کنار برجستگی درموتور و هماهنگی میان خطوط سپر جلو با جلوپنجره و چراغ‎ها، نشان از دقت طراحان به جزییات داشته است. چراغ‌های روشنایی روز به شکل L در قسمت بالای چراغ جلو نقش بسته است. در کاربرد قطعات کرومی زیاده‌روی نشده است و حجم‌دهی گلگیرها اغراق‌آمیز و غیرمنطقی نیست.

جلوپنجره با ورودی هوای زیر سپر هماهنگی دارد و لوگوی سایپا در وسط آن بین دو نوار کرومی جای گرفته است. در نمای عقب، زوایای تند و تیز قسمت سپر عقب و چراغ‌های شاهین با دماغه نرم و سیال آن هم‌خوانی چندانی ندارد و ایرادات متعدد مونتاژی، بخشی از زیبایی‌های خودرو را تحت تاثیر قرار داده است. ولی بدون اغراق، خودروی شاهین از نظر طراحی ظاهری، یک سر و گردن از محصولات دیگر سایپا نظیر تیبا، ساینا و کوییک بالاتر است. برجستگی نمای جلوی خودرو جذابیت مناسبی به این خودرو بخشیده است و طراحان در پروفایل نمای جانبی از بکارگیری خطوط هیجانی اجتناب کرده‌اند، ولی کاربرد خطوط برجسته در نمای جانبی، کافی به نظر می‌رسد. خط برجسته‌ای از چراغ جلو با عبور از زیر دستگیره‌های جانبی با شیب ملایمی تا روی درعقب خودرو امتداد یافته است و خط دیگری از روی چراغ عقب تا بالای دستگیره در عقب ادامه دارد. اندازه رینگ‌ها در نمای جانبی تاثیر زیادی دارند، بنابراین ابعاد بزرگ‌تر رینگ‌ها شاید جلوه بهتری به شاهین می‌بخشید و رینگ‌های 15 اینچی آلیاژی می‌توانستند با ابعاد بزرگتری در نظر گرفته شوند. در کل باید دانست طراحی ظاهری شاهین چیزی است که رضایت مشتری ایرانی را جلب خواهد کرد. در نمای عقب نیز طراحی قابل قبولی را شاهد هستیم، ولی چراغ‌های عقب هم می‌توانستند طراحی بهتری داشته باشند. قسمتی از چراغ‌ها بر روی در صندوق عقب قرار دارد که ظاهری معقول به نمای عقب داده است. در وسط در صندوق عقب، لوگوی بزرگ سایپا نقش بسته است. نسخه اتوماتیک CVT شاهین برخی ویژگی‌های منحصربه‌فرد در نمای ظاهری دارد که می‌توان به جلوپنجره و دستگیره‌های جانبی با قطعات کرومی، رینگ‌های ۱۶ اینچی و نوشته توربو روی بدنه اشاره کرد.

طراحی کابین شاهین:
با ورود به داخل کابین شاهینG با فضایی ساده روبرو می‌شویم که هیجان چندانی ایجاد نمی‌کند، ولی ارگونومی کابین و داشبورد قابل قبول است. به لطف فاصله 2650 میلیمتری بین محورهای جلو و عقب و طراحی مناسب صندلی‌ها، تعداد 4 سرنشین بزرگسال و یک کودک می‌توانند به راحتی داخل کابین شاهین بنشینند. وجود ستون‎های پهن جلو و عقب، تا حدی باعث محدود شدن میدان دید راننده شده است، چون تمامی خودروهای امروزی جهت بهبود ایمنی از ستون‌های پهن‌تر و درهای بلندتر استفاده می‌کنند که همراه با فرم آیرودینامیک بدنه، منجر به کاهش میدان دید کابین شده است. البته محدودیت دید کابین شاهین در مقایسه با سایر خودروهای امروزی چندان آزار دهنده نیست و به دلیل ابعاد جمع و جور بدنه، پس از اندکی رانندگی، ابعاد بدنه به دست راننده خواهد آمد. آینه‌های جانبی دید مناسبی دارند و نمای اطراف خودرو را به خوبی پوشش داده‌اند. در داخل کابین شاهین با فضایی ساده طرف هستیم که حس چندان خاصی به سرنشینان منتقل نمی‌کند، به خصوص که کیفیت پلاستیک‌های بکار رفته بر روی داشبورد، کنسول و تودری‌ها پایین است و حتی حس منفی القا کرده است. البته داخل کابین شاهین نکات مثبتی هم یافت می‌شود؛ مثلا از نظر ارگونومی شرایط خوبی دارد و دسترسی به ادوات کنترلی مناسب است و با توجه به فاصله مناسب محورهای جلو و عقب، شرایط سرنشینان از نظر جای پا و سر خوب است و حتی در ردیف عقب هم شرایط روبراه به نظر می‌رسد.

برای رسیدن به این فضای کارآمد کابین، مقداری از حجم صندوق عقب قربانی شده است و محفظه بار 420 لیتری شاهین حدود 80 لیتر کوچک‌تر از صندوق عقب دنا است. متاسفانه قابلیت تاشوندگی صندلی‌های عقب در این خودرو وجود ندارد. شاهین در نسخه گیربکس دستی باید دارای آپشن‌هایی نظیر سانروف برقی، فرمان برقی، سیستم ورود و استارت بدون کلید، سامانه مولتی‌مدیا با نمایشگر 7 اینچی، رهیاب ماهواره‌ای، دوربین پارک عقب، سنسور پارک عقب، فرمان برقی مجهز به کلیدهای کنترلی روی فرمان، تهویه مطبوع اتوماتیک، سنسور نور، چراغ روشنایی در روز، چراغ مشایعت، آینه جانبی تاشوی برقی، ورود بدون کلید و استارت دکمه‌ای، شیشه بالابر برقی جلو و عقب، سیستم ضدسرقت (immobilizer) و کامپیوتر سفری باشد. در بحث ایمنی اوضاع اندکی متفاوت است و سایپا با استفاده از ترمزهای دیسکی در چهارچرخ، سیستم پایش فشار باد لاستیک (TPMS)، ترمزهای ضدقفل ABS مجهز به توزیع الکترونیکی نیرو (EBD)، ایربگ‌های جلو، سیستم هشدار دهنده بستن کمربند ایمنی و IsoFix، سعی کرده حداقل امکانات ایمنی ممکن را در اختیار مشتریان قرار دهد، ولی امکانات متداول امروزی نظیر ایربگ‌های جانبی، سیستم کنترل پایداری الکترونیکی (ESP) و کنترل کشش (TCS) در این خودرو تعبیه نشده است. البته این نکته را در نظر داشته باشید که با توجه به شرایط خودروساز و اوضاع کشور، امکان حذف یا احتمالا اضافه کردن آپشن‌ها همواره وجود دارد!
فرمان برقی از عملکرد نسبتا نرم و روانی برخوردار است و سیستم تعلیق در جلو از نوع مک‌فرسون و در عقب از نوع محور پیچشی (یا Torsion Beam) است که کیفیت سواری شاهین را در سطح قابل قبولی نگه داشته است. در سرعت‌های پایین، سکوت نسبتا خوبی در داخل کابین حکم‌فرماست و لرزش موتور هم نسبت به سایر محصولات سایپا کاهش یافته است، ولی با افزایش دور موتور، سر و صدای زیادی در داخل کابین به گوش سرنشینان می‌رسد.

مشخصات فنی:
شرکت سایپا در پروژه تولید شاهین با فراز و نشیب‌های زیادی مواجه بوده است. در ابتدا همه چیز عالی پیش رفت و شرایط برای عرضه این خودرو که بر روی پلت‌فرم اصلاح شده تویوتا یاریس طراحی شده مهیا بود، ولی تحریم‌های مجدد این شرایط را منتفی کرد و سایپا با پلت‌فرم SP100 تنها ماند. از آنجا که برای طراحی و توسعه این خودرو زحمات و هزینه زیادی صرف شده بود، نباید آن را به حال خود رها می‌کردند، بنابراین مهندسان سایپا تصمیم گرفتند با تکیه بر توان داخلی، این پروژه نیمه کاره را تکمیل کنند. ابتدا قرار بود یک پیشرانه سه سیلندر 1.2 لیتری توربو با قدرت خروجی ۱۳۰ تا ۱۶۰ اسب بخار برای شاهین انتخاب شود که شرکت AVL اتریش در ساخت و طراحی این موتور با سایپا همکاری کرده بود و قرار بود یک گیربکس شش سرعته اتوماتیک پاورتک (PowerTech) شرکت هیوندای، انتقال قدرت به چرخ‌ها را انجام دهد. در خبر دیگری اعلام شد که همان پیشرانه 1.65 لیتری BM16LB خودروی برلیانس H300 بر روی شاهین نصب می‌شود که یک گیربکس CVT ساخت شرکت پانچ (Punch) بلژیک، توان خروجی را به چرخ‌ها منتقل می‌کند. اما به دلیل تحریم‌های مجدد، نقشه به طور کلی عوض شد و استفاده از همان موتور قدیمی مگاموتور در دستور کار مهندسان سایپا قرار گرفت. از آنجا که پیشرانه 8 سوپاپ قدیمی و کم‌حجم M15 تیبا و ساینا قادر نبود تا نیازهای یک خودروی سنگین‌تر را برطرف سازد، شرکت سایپا تصمیم گرفت که پیشرانه قدیمی خود را با اصلاحات و تغییرات اساسی برای شاهین آماده کند که مهم‌ترین اصلاح آن اضافه کردن توربوشارژر به پیشرانه M15 تیبا بود.
موتور 4 سیلندر 1.5 لیتری جدید M15TC به حجم دقیق 1497 سی‌سی دارای قدرت 110 اسب بخار در دور موتور 5000 دور در دقیقه و گشتاور 178 نیوتن متر در دور موتور 2500 دور در دقیقه است و وظیفه انتقال قدرت بر عهده یک گیربکس 5 سرعته دستی 5F18 است که ضرایب قابل قبولی دارد، ضمن اینکه شرکت سایپا قصد دارد نسخه اتوماتیک یا CVT شاهین را با تجهیزات بیشتری به بازار عرضه کند. شاهین اتوماتیک از گیربکس CVT شرکت پانچ بلژیک استفاده می‌کند که در حالت تیپ‌ترونیک از 7 دنده شبیه‌سازی شده دستی استفاده می‌کند و از حالت اسپرت نیز برخوردار است. این پیشرانه علاوه بر دستیابی به استاندارد آلایندگی یورو 5، توانسته 23 اسب بخار قدرت و 50 نیوتن‌متر گشتاور بیشتری از مدل تنفس طبیعی M15 تولید نماید که اختلاف محسوسی محسوب می‌شود. ولی به دلیل ساختار قدیمی 8 سوپاپ و راندمان متوسطی که این موتور دارد، در ابتدا به شدت مورد انتقاد متخصصان قرار گرفت. کشش پیشرانه M15TC به واسطه گشتاور مناسبی که در دور پایین موتور ایجاد می‌کند، بسیار بهتر شده است، اما با این حال هنوز هم نمی‌توان شاهین را با شتاب صفر تا صد حدود 13.5 ثانیه، خودرویی چالاک توصیف کرد، هرچند که شتاب ثانویه و کشش خودرو در سطح مناسبی قرار دارد و این خودروی 1278 کیلوگرمی توانایی رسیدن به حداکثر سرعت 190 کیلومتر در ساعت را دارد. گنجایش باک شاهین 47 لیتر و مصرف سوخت ترکیبی آن در هر صد کیلومتر 8 لیتر است که عدد چندان مطلوبی نیست. ترمزهای دیسکی چهار چرخ شاهین عملکرد قابل‌قبولی از خود نشان می‌دهند و به خوبی از پس کنترل وزن و شتاب خودرو برمی‌آیند، ولی پایداری و تعادل خودرو کمی جای بحث دارد. البته شاهین به نسبت سایر محصولات سایپا نظیر کوییک و ساینا، فرمان‌پذیری و تعادل بهتری دارد و در سرعت‌های معمولی، خودرو کاملا تحت کنترل است، ولی طراحی ساده سیستم تعلیق یکپارچه عقب، همراه با عدم برخورداری از سیستم کنترل پایداری الکترونیکی، باعث شده تا نتوانیم خودرو را با سرعت بالا در پیچهای جاده تست کنیم.
در سال ۱۴۰۱ شرکت قوای محرکه تیوان با مشارکت شرکت سایپا یک پیشرانه ۱ لیتری ۳ سیلندر توربوشارژر را برای نصب بر روی نسخه‌های فول آپشن شاهین و آریا در نظر گرفته‌اند که قدرت 143 اسب بخار و گشتاور 222 نیوتن متر را تولید می‌کند. این پیشرانه یورو6 فناوری شرکت AVL اتریش را دارد و در فاز ۳ شهرک صنعتی کاسپین در قزوین تولید می‌شود.

جمع‌بندی:
خودروی شاهین سایپا یک خودروی سدان متوسط با ظاهری قابل قبول است و فضای نسبتا جاداری داخل کابین دارد. این خودرو با آپشن‌های رفاهی نسبتا مناسب و بدنه مستحکم می‌تواند در مقایسه با محصولات قدیمی سایپا، گزینه مطمئنی برای مشتریان محسوب شود. فضای کمتر صندوق عقب در قیاس با رقبایی نظیر دنا و تارا، کیفیت پایین پلاستیکهای کابین و عدم وجود سیستم کنترل پایداری الکترونیکی از جمله نکات منفی شاهین هستند. این خودرو در محدوده قیمت خود، از نظر امکانات رفاهی در شرایط قابل قبولی قرار دارد، ولی از حیث آپشن‌های ایمنی عدم وجود گزینه‌هایی نظیر ایربگ‌های جانبی، کنترل پایداری الکترونیکی و کنترل کشش خودرو از آیتمهای منفی آن است. ترمزهای دیسکی مجهز به ABS و EBD در خودروی شاهین عملکرد قابل قبولی دارند و پلت‌فرم آن ضمن دریافت استاندارهای ECE اروپا، نسبت محصولات قبلی این شرکت خودروساز، ساختار مدرن‌تر و محکم‌تری دارد. تست‌های تصادف شاهین نشان می‌دهد که شاسی مناسب و ورق‌های بکار رفته در این خودرو باعث شده تا استحکام مناسبی در ضربات جانبی بوجود آید. قرار است در نسخه فول آپشن این خودرو، علاوه بر تغییر گیریکس دنده‌ای به CVT، از پیشرانه 1.6 لیتری ایران خودرو استفاده شود. همچنین قرار است در این نسخه فول، علاوه بر ایربگ راننده و سرنشین، ایربگ جانبی و پرده‌ای نیز اضافه شود و به جای نمایشگر 7 اینچی، یک صفحه نمایش لمسی 10 اینچی دارای سیستم عامل اندروید نصب شود. از رقبای اصلی شاهین می‌توان به دنا پلاس دنده‌ای، تارا دنده‌ای و پژو 207i صندوق‌دار اشاره کرد. خودروی دنا از نظر طراحی بدنه، ظاهری قدیمی و تکراری دارد و از نظر گشتاور موتور نیز، ضعیف‌تر از شاهین ظاهر می‌شود. همچنین با توجه به حذف برخی آپشن‌ها از روی خودروی دنا دنده‌ای، این خودرو دیگر در بحث آپشن هم قادر به شکست نماینده سایپا نخواهد بود. شاهین به دلیل بهره‌مندی از پلت‌فرم جدیدتر، در بحث ایمنی گزینه به‌روزتری از دنا محسوب می‌شود. ولی دنا به لطف پیشرانه تنفس طبیعی خود، علاوه بر شتاب و سرعت بیشتر، در بحث استهلاک و هزینه‌های نگهداری نیز بر شاهین برتری دارد و به دلیل حضور طولانی‌تر در بازار داخلی، از نظر فراوانی قطعات یدکی شرایط بهتری دارد. کیفیت قطعات کابین دنا هم اندکی بهتر است و از نظر فضای صندوق نیز برتری با دنا است. صرف نظر از قیمت، تارا هم می‌تواند به عنوان دیگر رقیب شاهین مطرح باشد، چراکه هر دو خودرو از پلتفرم‌های جدید برخوردارند و از نظر ایمنی، پیشرفت محسوسی نسبت به نسل‌های قبلی خود داشته‌اند. خودروی شاهین از نظر طراحی ظاهری، هماهنگ‌تر و شکیل‌تر است و به لطف موتور توربو، گشتاور بالاتری دارد و از برخی آپشن‌های اضافی نظیر سانروف (در قیاس با تارا دنده‌ای) برخوردار است. اما در طرف مقابل تارا با پیشرانه 16 سوپاپ تنفس طبیعی خود در قیاس با موتور 8 سوپاپ توربوشارژر شاهین، استهلاک و دردسرهای نگهداری کمتری خواهد داشت و کابین شکیل‌تری در اختیارتان قرار می‌دهد و با ارائه سیستم کنترل پایداری الکترونیکی و کروزکنترل می‌تواند رفاه و امنیت بیشتری به همراه داشته باشد. در خصوص 207i صندوقدار، شرایط آن از نظر استهلاک و فرمان‌پذیری اندکی بهتر است، اما در عوض شاهین با پلت‌فرم جدیدتر و ایمن‌تر، آپشن‌های بیشتر و فضای کابین بهتر سرنشینان عقب، می‎تواند گزینه کامل‌تری محسوب شود.
جدول مشخصات فنی: