در آن زمان تعداد خودروسازان در دنیا نیز به شدت محدود بود و به جز ژاپن کشورهای دیگر در این صنعت حرفی برای گفتن نداشتند. جالب اینجاست که کره جنوبی همزمان با ایران وارد صنعت خودروسازی شد و در ابتدای امر کیفیت خودروهای ایرانی همسان با خودروهای کره‌ای بود ولی به تدریج خودروسازی ایران از کره جنوبی عقب افتاد و همان‌گونه که در حال حاضر مشاهده می‌شود، فاصله بسیاری میان خودروهای کره‌ای و ایرانی وجود دارد و کره به عنوان یکی از قطب‌های تولید خودرو در دنیا به شمار می‌رود، در حالی که خودروسازی ایران هیچ حرفی برای گفتن در بازارهای بین‌المللی ندارد.
وضعیت خودروسازی
صنعت خودروسازی در کشور ما در شرایط فعلی بیشتر در سطح مونتاژ فعالیت می‌کند و تولید به معنای واقعی در این صنعت وجود ندارد. مساله اصلی این است که نه‌تنها چاره‌ای برای کیفیت خودروها اندیشیده نمی‌شودبلکه در فاصله‌های زمانی شاهد افزایش قیمت خودروها هستیم. با هر بار بالا رفتن قیمت‌ها خودروسازان وعده افزایش کیفیت می‌دهند ولی براساس گزارش‌های سازمان بازرسی کیفیت خودرو تاکنون این وعده به واقعیت نپیوسته است. به نظر می‌رسد علت سطح کیفی پایین خودروهادر کشور ما دو چیز است؛یکی خودروسازان و دیگری، قطعه‌سازان. این در حالی است که خودروسازها و قطعه سازان نه تنها به بالا بردن کیفیت خودروهای داخلی توجه نمی کنند بلکه فقط به فکر راه‌های کسب درآمد یعنی افزایش قیمت‌ها هستند و مسئولیت عدم کیفیت خودروها را نمی‌پذیرند. اما آمار کشته‌های تصادفات در کشور ما به خوبی گویای ضرورت افزایش کیفیت صنعت خودروسازی است.
آثار برجام بر خودروسازی
خودروسازی در کشور ما از جمله بخش‌هایی بود که در زمان تحریم‌ها بیشترین آسیب و ضربات را متحمل شد. به‌گونه‌ای که تیراژ تولید خودرو در کشور در سال ۹۲ بیش از ۵۰ درصد کاهش پیدا کرد. در شرایط تحریم، ارتباط صنعت خودروی کشور ما با کشورهای اروپایی به طور کامل قطع شد و تنها کشوری که در این زمینه با ایران مراوده داشت، چین بود. همین امر باعث شد که بازار ایران در قرق خودروهای چینی قرار بگیرد. در این شرایط اجرایی شدن برجام و رفع تحریم‌ها به نوعی برای صنعت خودروی کشور ما آغازی دوباره محسوب می‌شد و صنعت خودرو توانست افت تولید را پس از برجام تا حد زیادی جبران کند.
به گفته کارشناسان دریافت غرامت از پژو، سرمایه‌گذاری مستقیم این شرکت فرانسوی در ایران و آغاز تولید انبوه پژو ۲۰۰۸ از دستاوردهای برجام در صنعت خودروی ایران است. همچنین برخی کارشناسان معتقدند در پسابرجام ، صنعت خودرو در مسیر رشد کمی و کیفی قرار گرفته است.
خودروهای ازرده خارج
با تمام آنچه که گفته شد به نظر می‌رسد صنعت خودرو در کشور ما نیاز به رسیدگی‌های بیشتری دارد و برای افزایش سطح کیفی و کمی تولید خودرو، راه درازی جلوی پای این صنعت وجود داشته باشد. چند روز پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه تولید خودروهای پراید، پژو ۴۰۵، پرشیا، وانت زامیاد و سمند سری اول به دلیل پاس نکردن استانداردهای لازم تا دی سال آینده متوقف خواهد شد. در یک سال گذشته درباره پایین بودن کیفیت برخی خودروهای داخلی که در سطح کیفی تک ستاره قرار دارند، گزارش‌های زیادی منتشر شد که به دنبال این انتقادات شورای سیاست‌گذاری خودرو تعداد استانداردهای اجباری خودرو را از استانداردهای ۵۲ گانه فعلی به ۸۳ استاندارد افزایش داد تا خودروسازان مجبور به ارتقای کیفیت تولیدات خود شوند. طبق مصوبه شورای سیاست‌گذاری خودرو، از ابتدای دی سال ۹۷، تولید خودروهای سواری که استانداردهای ۸۳ گانه جدید را پاس نکنند، متوقف خواهد شد.
این وضعیت در حالی است که چندی پیش به دنبال انتقادات صورت گرفته گروه خودروسازی سایپا از برنامه این شرکت برای توقف تولید پراید قبل از مهلت تعیین شده در دی ۹۷ خبر داد. این خودروها شامل سایپا ۱۳۱، سایپا ۱۱۱، سایپا ۱۳۲، تیبا هاچ‌بک، ساینا، ام‌وی‌ام ۱۱۰ اس، سمند، پژوپارس، پژو ۴۰۵، لیفان ایکس ۶۰ و ام‌وی‌ام ۵۵۰ هستند. اشکان گلپایگانی در این زمینه اظهار کرد که براساس تصمیم‌گیری جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت از ابتدای سال ۹۷ هیچ خودروی تک‌ستاره‌ای نباید در سبد تولید شرکت‌های خودروساز داخلی وجود داشته باشد و تولید خودروهای تک ستاره باید تا پایان سال جاری متوقف شود. نکته‌ای که در این میان وجود دارد، این است که وقتی تولید خودروهایی که استاندارد لازم را ندارند، متوقف می‌شود، تعداد بسیاری از این خودروها در کارخانه‌ها باقی می‌ماند که به مشتریان فروخته می‌شود. سوال این است که اگر این خودروها کیفیت لازم را ندارند، چرا بایددوباره در بازار خرید و فروش شوند و در اختیار مردم قرار بگیرند.
آیا نباید خودروهای بی‌کیفیت از بازار به طور کامل جمع شوند؟ کاری که در کشورهای پیشرفته در صورت لزوم انجام می‌شود. نکته بعدی این است که چرا با وجود اینکه در کیفیت خودروها تغییری حاصل نمی‌شود اما به مرور زمان شاهد افزایش قیمت خودرو در کشور هستیم، در حالی که وضعیت صنعت خودرو در کشور ما لزوم تحول در این بخش را به خوبی نشان می‌دهد.
برای ارتقای کیفیت باید تکنولوژی تغییر کند
ساسان قربانی/ کارشناس خودرو
قیمت تمام شده هر کالایی تحت تاثیر چند عامل مشخص قرار دارد؛ یکی حقوق و دستمزد است که افزایش آن بر قیمت کالاها تاثیر می‌گذاردومورد بعدی قیمت مواد اولیه است که وقتی قیمت مواد اولیه افزایش پیدا کند، قیمت کالای نهایی نیز افزایش می‌یابد. از دیگر موارد هزینه ماشین‌آلات، تجهیزات و ابزارآلات تولیدی و در نهایت هزینه‌های سربار مثل برق، آب، گاز، حمل و نقل، لباس و غذا که در واحدهای تولیدی وجود دارد، است. در سال جاری حقوق و دستمزد توسط دولت، افزایش و از طرفی قیمت مواد اولیه مثل ورق‌ها، پروفیل‌ها، لوله‌ها، مواد فولادی و… نیز حدود 30 تا 40 درصد افزایش پیدا کرده است. یکی دیگر از عواملی که بر روی قیمت تمام شده کالا تاثیر می‌گذارد، ارزش برابری نرخ ارز با پول داخلی است.
اگر دلار را گران‌تر بخریم، قیمت تمام شده کالا بالا می‌رود زیرا بخشی از قطعاتی که در خودروها چه توسط قطعه‌ساز و چه توسط خودروساز استفاده می‌شود، از خارج از کشور وارد می‌شود. حتی برخی مواد اولیه قطعاتی که فرآیند تولید آنها به طور کامل در داخل کشور انجام می‌گیرد، از خارج از کشور وارد می‌شود. بنابراین نمی‌توان ارتباطی میان کیفیت خودرو و افزایش قیمت پیدا کرد. افزایش قیمت قطعه و در نهایت خودرو بسیار تابع عوامل تاثیرگذار بر قیمت تمام‌شده است. کیفیت در مورد خودروهایی که طراحی آنها به 30 یا 40 سال قبل برمی‌گردد، بسیار سخت می‌تواند ارتقا پیدا کند؛ این در حالی است که کیفیت خودروهایی که در داخل کشور تولید می‌شود نسبت به محصولات اولیه ارتقا پیدا کرده است. به طور مثال خودروهای داخلی ما که با تیراژ انبوه تولید می‌شوند، در گذشته سیستم ایمنی ترمز ای بی اس نداشته‌اند و بعدها بر روی آنها اعمال شد، این به نوعی ارتقای کیفیت خودرو محسوب می‌شود. وقتی دیزاین یک محصول متعلق به چهار دهه قبل است، نمی‌توان کیفیت آن را ارتقا داد مگر اینکه تکنولوژی آن تغییر پیدا کند.
تکنولوژی ساخت قطعات خودروهای جدیدی که مشاهده می‌کنید، تغییر کرده ودر نتیجه قالب‌های تولید آنها و ماشین آلاتی که با آن قالب‌ها کار می‌کنندنیز، عوض شده و فرآیندها اصلاح شده است؛ از این رو برای داشتن محصول باکیفیت که بتواند با محصولات خارجی رقابت کند، باید محصول جدیدی طراحی شود که در آن محصول جدید، همه فرآیندها به روز باشد. ماشین‌آلات و تجهیزاتی که در حال حاضر در خودروسازی کشور ما وجود دارد، مربوط به دهه‌های قبل است و نوسازی نشده‌اند و تکنولوژی‌های موجود در فرآیند تولید، قابل ارتقا نیست. همین عوامل باعث می‌شود که ما نتوانیم محصولات‌مان را در حد رضایت مشتریان که خودروهای به‌طور کامل پیشرفته است، ارتقا دهیم.
صنعت خودرو در کشور باید رقابتی شود
سیدرضا فاطمی امین/ مجری سابق طرح خودروهای فرسوده
در صنعت خودروسازی کشور، وقتی مساله عدم کیفیت مطرح می‌شود، با دو رویکرد می‌توان به آن نگریست. یکی اینکه خودروی مورد نظر ادامه تولید نداشته باشد، به طور مثال تا پایان سال 96 تولید شود و پس از آن از دور تولید خارج شود. این به معنای این نیست که تمام خودروهایی از این نوع را که در بازار وجود دارد نیز جمع کنیم. یعنی کیفیت خودرو مطلوب نیست ولی شرایط به قدری بحرانی نیست که آن خودرو از بازار جمع شود و جلوی خرید و فروش آن گرفته شود. بحثی که در حال حاضر درباره خودرویی مانند پراید مطرح می‌شود، همین نکته را در بر دارد که گفته می‌شود تولید آن متوقف شود ولی آنچه که در انبارها وجود دارد، فروخته شود.
رویکرد دوم این است که گاهی خودرویی به قدری مشکلات کیفی دارد که تصمیم گرفته می‌شود آن را از بازار جمع کنند البته این مورد را بیشتر در کشورهای پیشرفته شاهد هستیم. اعلام خطری که در حال حاضر درباره پراید و پژو 405 شده، از نوع اول است. البته نکته مهم این است که مشکلی که در صنعت خودروسازی کشور ما وجود دارد، مساله پراید و پژو 405 و عدم کیفیت این خودروها نیست بلکه موضوع بسیار عمیق‌تر و اساسی‌تر از این‌هاست. در حال حاضر مسئولان هنوز به اندازه کافی خطر را جدی احساس نکرده‌اند که خودرویی مانند پراید را از بازارها جمع کنند یا خودروهای پرایدی را که در کارخانه وجود دارد، از رده فروش خارج کنند، درواقع خطر را در این حد احساس کرده‌اند که تولید پراید را متوقف کنند.اما با این اوصاف، راهکارهایی برای بالا بردن کیفیت صنعت خودروسازی در کشور ما وجود دارد. یکی از بزرگ‌ترین معضلات این است که صنعت خودرو در ایران رقابتی نیست.
یکی از راهکارهای که برای بالا بردن کیفیت خودروها در ایران وجود دارد،رقابتی شدن صنعت خودرو در کشور ماست به طور مثال مشاهده می‌کنیم که در برخی محصولات مثل اجاق گاز، این اتفاق افتاده است و اجاق گازهای داخلی کیفیت مطلوبی دارند. باید در انتخاب مدیران دقت لازم به خرج داده شود و معیارهای واقعی را در نظر بگیرند. این اتفاق در صنعت خودروی ما نیفتاده است و مدیران خودروسازی‌ها همین که بتوانند عده کمی را راضی نگه دارند، برای‌شان کفایت می‌کند. در حال حاضر سازوکاری وجود ندارد که اهتمام برای ایجاد کیفیت بهتر در این صنعت صورت گیرد یا به طور خودکار در راستای رضایت مشتری فعالیت شود؛ تا زمانی که این مشکلات حل نشود، مشکل خودروسازی ما حل نخواهدشد. وقتی خودرو بازار رقابتی نداشته باشد، قیمت‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند بدون اینکه کیفیت افزایش پیدا کند. بحث اصلی این است که با بخشنامه، دستورالعمل، توصیه و خواهش کاری پیش نمی‌رود، خودروسازی باید در کشور ما رقابتی شود.
